...
  • Çexov - "Albalı bağı"
  • Ceylan Mumoğlu
  • A. P. Çexov rus ədəbiyyatının görkəmli simalarından biri olmaqla yanaşı, həm də dünya ədəbiyyatında özünə məxsus üsulu, dramaturgiyası olan böyük yazıçıdır. Lev Tolstoy Çexov haqqında yazmışdı ki, o bənzərsiz rəssam idi... həyatın rəssamı idi.
    Çexovun Rusiyada təhkimçilik hüququnun ləğvindən sonra iki əsrin qovşağında kəskin dəyişən siyasi-ictimai hadisələr ərəfəsində və özünün ölüm ayağında yazdığı "Albalı bağı" pyesi onun dram əsərlərinin zirvəsi sayılır.
    Kapitalist istehsal üsulunun formalaşdığı, sənayenin təmərküzləşdiyii, texniki tərəqqinin inkişaf etdiyi; teleqrafın, dəmir yolunun insan həyatına daxil olub onu fəallaşdırdığı, bazar iqtisadiyyatının çiçəkləndiyi bir zamanda müəllifin yazdığı "Albalı bağı" pyesi dövrün portretini yarada bilmişdir.
    "Albalı bağı" günümüzdə hələ də müxtəlif ölkələrdə, fərqli dillərdə teatr kollektivləri tərəfindən səhnələşdirilib, tamaşaya qoyulur, maraqla izlənir və əsərin bu qədər müvəffəqiyyət qazanmasının sirrini araşdırmaq qərarına gəldim.
    Pyesi oxudum. Əvvəlcə qeyd edim ki, pyesin yaranma tarixi hələ Taqanroqda başlamışdı, yazıçının atası borclar üzündən nəsil evini satmağa məcbur olanda, bu hadisə Çexovun hafizəsində iz buraxmışdır. Pyesin adı Rusiyanı simvollaşdırır, "Albalı bağı" obrazı zadəgan Rusiyasıdır, onun köməyi ilə Çexov gələcək dəyişiklikləri qabaqcadan göstərməyə çalışmışdır.
    "Albalı bağı" pyesində hadisələr Lyubov Andreyevna Ranevskayanın malikənəsində baş verir. Pyesdə 16 obraz iştirak edir. Hadisə Ranevskaya-Qaev bacı-qardaşının başına gəlir. Onlar köhnə dövrün mahiyyətinin daşıyıcılarıdırlar, keçmiş xatirələrlə yaşayırlar. Yeni dövrün mahiyyətini daşıyan, gündən-günə varlanan tacir Lopaxin get-gedə kasıblaşan zadəgan ailəsini borclardan xilas etmək üçün albalı bağının satılması layihəsini təklif edir. Bu təkliflə ailəyə yaxınlaşmaqda olan təhlükə, bağın satılması dramı yaşanır. Pyesin qəhrəmanları arasında nə qədər emosional hallar, nostalgiya yaşansa da, sonda albalı bağı satılır və ağaclar köklərindən kəsilir.
    Çexovun özünün komediya, başqa yazıçıların tragikomediya adlandırdıqları bu pyes paradoks xüsusiyyət daşımaqdadır. Lyubov Andreyevna Ranevskayanın füsunkar hesab etdiyi albalı bağı olmadan həyatın mümkünsüzlüyü, gələcəyin islahatçısı Lopaxinin isə bu yerlərdən gəlir əldə etmək kimi ümid verən planları bir-biri ilə paradoks təşkil edir. Ümumiyyətlə, pyesdə köhnə dövrlə yeni dövrün qarşıdurması da paradoks üzərində qurulub. Burada müəllifin Rusiyanın keçmişi, indiki zamanı və gələcəyə olan münasibəti ifadə olunub. Keçmiçdəki qüsurları, indiki zamanın yırtıcı xislətini göstərərək, müəllif işıqlı gələcəyə ümid edir.
    Əsərdəki problematika.
    1. "Albalı bağı" pyesində insan xoşbəxtliyi problemi qəhrəmanların bütün talelərində görünür.
    Məsələn, Ranevskaya bu bağda nə qədər bədbəxtliklər yaşasa da, yenidən buraya qayıtmasından şaddır. O öz istiliyi ilə evi doldurur, doğma yerləri yada salır, xiffət çəkir. Onu borclar, malikanənin satışı, qızının mirası maraqlandırmır, o unudulmuş və yenidən xatırlanmış təəssüratlarla xoşbəxtdir. Amma budur, bağ satılır, veksellər söndürülüb, Lapoxin onun sakit olması barədə danışsa da, könlündə həyəcanlıdır və bu həyəcan getdikcə artır. Azad olmaq yerinə məyusluq gəlir. Beləliklə, biri üçün xoşbəxtlik olan şey - başqası üçün bədbəxtlikdir və bütün insanlar onun mahiyyətini fərqli şəkildə anlayırlar, buna görə də onların birlikdə olub, bir-birilərinə kömək etməsi çox çətindir.
    2. Yaddaşın qorunması problemi Çexovu narahat edirdi. İndiki zaman insanları quberniyanın qüruru olan şeyləri məhv edirdilər, zadəgan evləri, tarixi tikintilər diqqətsizlikdən dağıdılırdı, yox olurdu.
    3. Ekologiya problemi. Müəllif pyesdə təkcə albalı bağının tarixi dəyərini qeyd etməklə kifayətlənmir, eyni zamanda onun təbii gözəlliyini, quberniya üçün əhəmiyyətini də vurğulayır. Təbiətə münasibət, insana münasibət qədər ehtiyatlı olmalıdır, əks halda biz sevdiyimiz evdən məhrum olacayıq.
    4. Valideyn-uşaq münasibəti. Ranevskya ilə qızı Anya arasında münasibətlər.
    5. Vətənə sevgi problemi, daha doğrusu onun yoxluğu əsərdə izlənir.
    6. Yalqızlıq problemi hər qəhrəmanı parçalayır. Ranevskayanı sevgilisi aldadıb atıb, Lopaxin Varya ilə münasibətləri qaydaya sala bilmir, Qaev - təbiətcə eqoistdir, Pyotr və Anna yenicə yaxınlaşmağa başlamışdılar ki, bunun heç də yaxınlaşma olmadığının fərqinə varırlar.
    7. Həyatın mənasının axtarılması problemi
    Obrazların sistemi
    Pyesdə qəhrəmanlar yaxşı və pis olaraq ayrılmayıblar, amma personajların çoxşaxəli sistemi var. Obrazları aşağıdakı kimi bölürlər:
    - Keçmişin qəhrəmanları (Ranevskaya, Qayev, Firs). Onlar öz həyatında heç nə dəyişdirməyi arzu etmirlər.
    - İndiki zamanın qəhrəmanı (Lopaxin). Lopaxin sadə adamdır, əməyi sayəsində varlanıb, malikanə alıb və dayanmaq fikrində deyil.
    - Gələcəyin qəhrəmanları (Trafimov, Anya) - ən yüksək xoşbəxtlik və ən yüksək həqiqət haqqında arzu edən gənc nəsil.
    Belə. "Albalı bağı" ilə yaxından tanış olmaq və Çexov dünyası ilə yenidən görüşməkdən böyük zövq aldım.
    Yazının əvvəlində Çexov haqqında Tolstoyun fikrini sitat gətirmişdim. Yenə onun sitatı ilə tamamlayıram. "Əgər Çexovun hekayələri qalmaqla, bütün rus ədəbiyyatı təsadüf nəticəsində yoxa çıxsaydı, onlar rus həyatı barədə dünya xalqlarında təsəvvür yaratmaq üçün kifayət edərdi".
  • dekabr 2017, Ceylan M.

  • 1072
Mənim Möcüzəm

Şümşəd Hüseynova

Dərsi sevdirən, həmçinin nifrət etdirən də müəllimdir. 10 illik məktəb həyatımda 5 il bəlkə də həyatıma qızıl hərflərlə yazılıb. Geriyə baxanda hələ də ürəyimdə bir......

Ailə yükü (yaşadıqlarım) 1-ci hissə

Ceyhun Fikrət

Bəzən həyatda etdiyin səhvlər səni həmişə izləyir. Sən bu səhvləri düşündükcə həyatın səni keçmişə sarı döndərir. Sən özün istəmədən keçmişlə müharibəyə qalxırsan. Başa düşürsən ki,......

Sonuncu Poçt

Rüfət Abbasov

Dağların qoynunda unudulmuş bir kənddə, artıq illərin təsirindən rəngi solmuş və divarları çatlamış köhnə bir poçt binası vardı. Orada işləyən tək işçi – Cavid, bu......

Sən deyilmişsən

Ela

darıxdığım gözümün işığı. gözlərində itmək istədiyim, gülüşünə pənah apardığım, qucaqlamaq üçün can atdığım. ... Sənə deyilmiş küskünlüyüm. Sənə deyilmiş qırılmaqlarım,......

Qapı

Ela

Yenə çöldə idim... Nə zaman isti bir yuvam olmuşdu, deyə düşünmədim deyil, təbii ki. Kimə yox demişdim, qucaqlamaq istəyəndə? Kim qulağımı çəkəndə üzümü çevirdim ki.........

Yaxşı övlad kimdir?

Şümşəd Hüseynova

Uşaqlarınızı tərbiyə etməyə çalışmayın, onsuz da necəsə sizə oxşayacaqlar. Özünüzü tərbiyə edin bəsdir... (A S. Makarenko) Bizlərdən hər zaman bacarıqlı olmağımızı istədilər. Ancaq necə bacarıqlı......

"Kitabxananın Unudulduğu Şəhər"

Şümşəd Hüseynova

Gənc bir oxucu olaraq deyə bilərəm ki, mütaliə edilməmiş bir həyatı həyat hesab etmirəm. Bu gün də sizə yaşadığım bir anı danışacağam. Doğulduğum şəhər balaca......

Darıxmaq

Ela

Darıxsalar hiss edərik? Darıxsaq hiss edərlər? Sən... darıxsam hiss edərsən? Bəzən sizə də elə gəlir ki, kimsənin həsrətini çəkməliyik, kimsə üçün burnumuzun ucu göynəməlidir? Çox......

Əzizim

Şümşəd Hüseynova

Mən səni dərman bilərdim Sən dərdimə dərdmi qatırsan? ya gəl yanıma, ya burax məni, Sevgimi oyuncaqmı sanırsan? Sənsiz dözmək olmur, . Hara gedim? Kimə deyim......

Yeni ilə ilk qədəmlər...

Şümşəd Hüseynova

Aylarla gözlədiyimiz yeni ilə ilk addımlarımızı atdıq. Nə isə dəyişdi? Yox, dəyişən tək şey var, dörd yerinə beş yazacağıq. Bilmirəm, bəlkə də mənim içimdə bir......