- Çexov - "Albalı bağı"
- Ceylan Mumoğlu
-
A. P. Çexov rus ədəbiyyatının görkəmli simalarından biri olmaqla yanaşı, həm də dünya ədəbiyyatında özünə məxsus üsulu, dramaturgiyası olan böyük yazıçıdır. Lev Tolstoy Çexov haqqında yazmışdı ki, o bənzərsiz rəssam idi... həyatın rəssamı idi.
Çexovun Rusiyada təhkimçilik hüququnun ləğvindən sonra iki əsrin qovşağında kəskin dəyişən siyasi-ictimai hadisələr ərəfəsində və özünün ölüm ayağında yazdığı "Albalı bağı" pyesi onun dram əsərlərinin zirvəsi sayılır.
Kapitalist istehsal üsulunun formalaşdığı, sənayenin təmərküzləşdiyii, texniki tərəqqinin inkişaf etdiyi; teleqrafın, dəmir yolunun insan həyatına daxil olub onu fəallaşdırdığı, bazar iqtisadiyyatının çiçəkləndiyi bir zamanda müəllifin yazdığı "Albalı bağı" pyesi dövrün portretini yarada bilmişdir.
"Albalı bağı" günümüzdə hələ də müxtəlif ölkələrdə, fərqli dillərdə teatr kollektivləri tərəfindən səhnələşdirilib, tamaşaya qoyulur, maraqla izlənir və əsərin bu qədər müvəffəqiyyət qazanmasının sirrini araşdırmaq qərarına gəldim.
Pyesi oxudum. Əvvəlcə qeyd edim ki, pyesin yaranma tarixi hələ Taqanroqda başlamışdı, yazıçının atası borclar üzündən nəsil evini satmağa məcbur olanda, bu hadisə Çexovun hafizəsində iz buraxmışdır. Pyesin adı Rusiyanı simvollaşdırır, "Albalı bağı" obrazı zadəgan Rusiyasıdır, onun köməyi ilə Çexov gələcək dəyişiklikləri qabaqcadan göstərməyə çalışmışdır.
"Albalı bağı" pyesində hadisələr Lyubov Andreyevna Ranevskayanın malikənəsində baş verir. Pyesdə 16 obraz iştirak edir. Hadisə Ranevskaya-Qaev bacı-qardaşının başına gəlir. Onlar köhnə dövrün mahiyyətinin daşıyıcılarıdırlar, keçmiş xatirələrlə yaşayırlar. Yeni dövrün mahiyyətini daşıyan, gündən-günə varlanan tacir Lopaxin get-gedə kasıblaşan zadəgan ailəsini borclardan xilas etmək üçün albalı bağının satılması layihəsini təklif edir. Bu təkliflə ailəyə yaxınlaşmaqda olan təhlükə, bağın satılması dramı yaşanır. Pyesin qəhrəmanları arasında nə qədər emosional hallar, nostalgiya yaşansa da, sonda albalı bağı satılır və ağaclar köklərindən kəsilir.
Çexovun özünün komediya, başqa yazıçıların tragikomediya adlandırdıqları bu pyes paradoks xüsusiyyət daşımaqdadır. Lyubov Andreyevna Ranevskayanın füsunkar hesab etdiyi albalı bağı olmadan həyatın mümkünsüzlüyü, gələcəyin islahatçısı Lopaxinin isə bu yerlərdən gəlir əldə etmək kimi ümid verən planları bir-biri ilə paradoks təşkil edir. Ümumiyyətlə, pyesdə köhnə dövrlə yeni dövrün qarşıdurması da paradoks üzərində qurulub. Burada müəllifin Rusiyanın keçmişi, indiki zamanı və gələcəyə olan münasibəti ifadə olunub. Keçmiçdəki qüsurları, indiki zamanın yırtıcı xislətini göstərərək, müəllif işıqlı gələcəyə ümid edir.
Əsərdəki problematika.
1. "Albalı bağı" pyesində insan xoşbəxtliyi problemi qəhrəmanların bütün talelərində görünür.
Məsələn, Ranevskaya bu bağda nə qədər bədbəxtliklər yaşasa da, yenidən buraya qayıtmasından şaddır. O öz istiliyi ilə evi doldurur, doğma yerləri yada salır, xiffət çəkir. Onu borclar, malikanənin satışı, qızının mirası maraqlandırmır, o unudulmuş və yenidən xatırlanmış təəssüratlarla xoşbəxtdir. Amma budur, bağ satılır, veksellər söndürülüb, Lapoxin onun sakit olması barədə danışsa da, könlündə həyəcanlıdır və bu həyəcan getdikcə artır. Azad olmaq yerinə məyusluq gəlir. Beləliklə, biri üçün xoşbəxtlik olan şey - başqası üçün bədbəxtlikdir və bütün insanlar onun mahiyyətini fərqli şəkildə anlayırlar, buna görə də onların birlikdə olub, bir-birilərinə kömək etməsi çox çətindir.
2. Yaddaşın qorunması problemi Çexovu narahat edirdi. İndiki zaman insanları quberniyanın qüruru olan şeyləri məhv edirdilər, zadəgan evləri, tarixi tikintilər diqqətsizlikdən dağıdılırdı, yox olurdu.
3. Ekologiya problemi. Müəllif pyesdə təkcə albalı bağının tarixi dəyərini qeyd etməklə kifayətlənmir, eyni zamanda onun təbii gözəlliyini, quberniya üçün əhəmiyyətini də vurğulayır. Təbiətə münasibət, insana münasibət qədər ehtiyatlı olmalıdır, əks halda biz sevdiyimiz evdən məhrum olacayıq.
4. Valideyn-uşaq münasibəti. Ranevskya ilə qızı Anya arasında münasibətlər.
5. Vətənə sevgi problemi, daha doğrusu onun yoxluğu əsərdə izlənir.
6. Yalqızlıq problemi hər qəhrəmanı parçalayır. Ranevskayanı sevgilisi aldadıb atıb, Lopaxin Varya ilə münasibətləri qaydaya sala bilmir, Qaev - təbiətcə eqoistdir, Pyotr və Anna yenicə yaxınlaşmağa başlamışdılar ki, bunun heç də yaxınlaşma olmadığının fərqinə varırlar.
7. Həyatın mənasının axtarılması problemi
Obrazların sistemi
Pyesdə qəhrəmanlar yaxşı və pis olaraq ayrılmayıblar, amma personajların çoxşaxəli sistemi var. Obrazları aşağıdakı kimi bölürlər:
- Keçmişin qəhrəmanları (Ranevskaya, Qayev, Firs). Onlar öz həyatında heç nə dəyişdirməyi arzu etmirlər.
- İndiki zamanın qəhrəmanı (Lopaxin). Lopaxin sadə adamdır, əməyi sayəsində varlanıb, malikanə alıb və dayanmaq fikrində deyil.
- Gələcəyin qəhrəmanları (Trafimov, Anya) - ən yüksək xoşbəxtlik və ən yüksək həqiqət haqqında arzu edən gənc nəsil.
Belə. "Albalı bağı" ilə yaxından tanış olmaq və Çexov dünyası ilə yenidən görüşməkdən böyük zövq aldım.
Yazının əvvəlində Çexov haqqında Tolstoyun fikrini sitat gətirmişdim. Yenə onun sitatı ilə tamamlayıram. "Əgər Çexovun hekayələri qalmaqla, bütün rus ədəbiyyatı təsadüf nəticəsində yoxa çıxsaydı, onlar rus həyatı barədə dünya xalqlarında təsəvvür yaratmaq üçün kifayət edərdi".
- 85
dekabr 2017, Ceylan M.
Firuz Mustafa
Ənvər Ppaşa və yaxud Savaş Fəsli (iki hissəli tarixi dram) Ə n v ə r P a ş a (İsmayıl Ənvər Paşa) U s m......
زائـــور اوستاج
Yaz YazI YazAR YazARLAR Şair doğum günündə məzarı başında doğmaları və yaxınları tərəfindən anılıb. Sərraf Şiruyə 1942-ci il......
زائـــور اوستاج
Yaz YazI YazAR YazARLAR Sahib Ağagül oğlu Sailov 1933-cü il may ayının 15-də Salyan rayonunun Çuxanlı kəndində kolxozçu ailəsində anadan olmuşdur. Orta təhsilini Salyan şəhərindəki......
زائـــور اوستاج
Yaz YazI YazAR YazARLAR Gecikmiş Etiraf Bu ömür azalmış, keçilmiş yoldu, Gəncliyə bənd oldum, aldandım əbəs. Dünyaya gəlişim xəbərsiz oldu, Qəfil gedişimi kim biləcək bəs?!......
زائـــور اوستاج
Yaz YazI YazAR YazARALR Bütün titulları adından sonra gəlir Babasına layiq nəvə, atasına layiq oğul, dostlarına layiq dost.... Rəşad Məcid... Təqdimata ehtiyacı olmayan adam. Tanıyan......
زائـــور اوستاج
Yaz YazI YazAR YazARALR Bütün titulları adından sonra gəlir Babasına layiq nəvə, atasına layiq oğul, dostlarına layiq dost.... Rəşad Məcid... Təqdimata ehtiyacı olmayan adam. Tanıyan......
زائـــور اوستاج
Yaz YazI YazAR YazARLAR Əgər akademik İsa Həbibbəyli bütün tərəflərilə, həqiqətən, dəyərli olan «Bütün yönləri ilə yaradıcı»......
زائـــور اوستاج
Yaz YazI YazAR YazRLAR Eşq Kanıyam Mən Məcnunam, səhrada eşqə bəzəyəm, Təşnələr yatıran dolu kuzəyəm, Ondan ətirliyəm, ondan təzəyəm, Sevdiyim çiçəyin məkanıyam mən. * *......
زائـــور اوستاج
Yaz YazI YazAR YazARLAR Çağdaş Poeziyamızım Sayılıb-Seçilən Nümayəndəsi Söhbət filologiya elmləri doktoru, professor Mahirə Nağıqızından gedir. Mahirə xanım Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetin beynəlxalq əlaqələr üzrə......
زائـــور اوستاج
Yaz YazI YazAR YazARLAR Gəncliyim qayıt Səpildin yollara məndən xəbərsiz, İtirdim mən səni səndən xəbərsiz. Saçlarım ağardı dəndən xəbərsiz, Sən qayıt ömrümə, gəncliyim qayıt, Qol......