- Qıyqacı axan sular
- Rəşid Bərgüşadlı
-
Vələsin başından çayın o üzündəki sıx meşəni həsrətlə seyr edən ana qarışqanın suya kəllə vuran balıqlara gözü sataşanda canını üşütmə bürüyürdü. “Hər şey o yana dursun, ora mənim nənəmin doğma vətənidir. Mən ailəmi ora keçirməliyəm!” – köks ötürür, içini saran qorxudan yaxa qurtarmaq istəyirdi. Anası bu sularda həlak olmuşdu. Böyük Yanğından sonra meşənin ruzisi azalmış, ailənin çox hissəsi məhv olmuşdu. Çay yanğının o biri sahilə adlamasının qarşısını almışdı. Anası yarpağın üstündə o biri sahilə adlamaq istəyəndə balıqlar onu görmüş və suya batırıb udmuşdular. Ta, o vaxtdan çayın səsinə, onun ləm sularına, yırtıcı balıqlara nifrət edirdi. Anasının deməyinə görə çayın o üzündəki meşədə aclıqdan korluq çəkən canlı yoxdur. “Günəşin işığı yarpaqların arasından süzülərək çürüntülü torpağı isitdikcə ətrafa yaşlı meşənin bərəkət qoxusu yayılır. Əsl qarışqa cənnəti elə bu cür olur. Min cür azuqə toplamaq üçün uzağa getmək lazım gəlmir. Elə yuvanın ağzındaca qış üçün azuqəni rahat toplayıb qalan vaxtı əylənirdik” – axırda özü də bu həsrətin qurbanı oldu. İndiysə qarşı meşə onu səsləyirdi. Çayı keçməyə qorxurdu, amma ailənin başçısıydı deyə bu qorxunu başqalarından gizlədirdi. Yuxularında qarşı meşənin hər qarışını gəzib dolanmaqdan doymurdu. Orayla bağlı min cür xəyallar qurur, sıxılanda isə uca vələsin başına dırmanıb gözünü uzaqlara dikirdi.
İy almış milçəklərə gözü sataşanda gözətçiyə tapşırdı ki, yaxında cəsəd var, bikar qarışqalardan göndərsin, görsünlər nədir. Xəbər gətirdilər ki, ölən, çay balığıdır. Suyun üzündə süzəndə sahildəki otluğa düşübmüş, ha çabalasa da suya qayıda bilməyib.
– Hay sal, hamımız balıq yeməyə gedirik! – carçını Çiçəkli Düzə gedənlərin dalınca göndərdi.
...Qarışqa sürüsü balığın cəsədini qoxlaya-qoxlaya dişlərini batırmağa bir yer axtarırdı. O isə hələ də bu bədheybət yırtıcıya yaxın durmağa qorxurdu. Balıq təzə ölmüşdü, hələ xarab olmamışdı. Milçəklər qarışqaların qorxusundan ona yaxın dura bilmirdilər. Qarışqalar balığın dərisini yaralayıb onun ağ ətinə çatanda özünü saxlaya bilmədi, anasının qatili olmuş bu yırtıcıdan qisasını almaq üçün dişlərini qıcadı. İşçi qarışqalar iri bir tikəni onun qabağına qoyub yenidən balığa cumdular. Ana qarışqa tikəni xeyli qoxladı, bir dişləm götürdü və, – “Gözümün odunu alan yırtıcı sənmişsən demək. Düşmən olsan da dadlıymışsan” ... – sonra bütün cəsarətini toplayıb ailəyə qoşuldu.
O gündən sonra balıqlardan qorxmadı və qarşı meşəyə qovuşmaq həvəsi qarşısıalınmaz məqsədə döndü. İndi vələsin təpəsinə dırmaşaraq hansı səmtindən o taya adlamağın mümkünlüyünü saf-çürük edirdi. Qərara gəlmişdi ki, ilk əlverişli havadaca hərəkətə keçsin, özüylə iyirmi-otuz erkək qarışqa götürüb yarpaqla çayın o biri üzünə adlasın. Amma elə o gecə göylər onun planından xəbər tutdu və elə bil onu bu yoldan döndərmək üçün şıdırğı yağış göndərdi. Oduncağı çürümüş palıdın oyuğundan onun yuvasına su dolurdu. Qarışqa ailəsi gecənin qaranlığında yuvadan çıxmağa məcbur idi. Bir-birinin əl-ayağından tuta-tuta gecəni suyla əlləşə-əlləşə qaldılar. Günəş gözünü açanda ana qarışqa gördü ki, ailənin yarıdan çoxu yoxa çıxıb. Sahilə tələsdi. Şax-şüvəl, yarpaqlar üstündə suda boğulmamaq üçün can çəkişən qarışqaların səssiz çarpışmalarından gözləri doldu. Balıqlar yenə şadyanalıq edir, qarışqa ziyafətinin dadını çıxarırdılar.
Geri qayıtdı. Heç nə olmamış kimi ağacın təpəsindən yarpaq gəmirib yuvaya daşıyan ailəsinin zəhmətinə heyifi gəldi. Onu qəhər boğdu, anasının öyüd-nəsihətini xatırladı, – Ana qarışqa dediyin, canından çox ailəsini düşünməlidir. Nə fəlakətlər, nə əzablar adlamış olsan da bir şeyi unutmamalısan, – qışa bir gün qalsa belə ailəni səfərbər etməyi, onun yaşamasını, gələn yaza sağ-salamat çıxmasını təmin etmək sənin birinci borcundur. Ana qarışqa üçün əsl faciə, ailəsinin onu tərk etməsidir”...
Günəşə sarı boylandı, – Ey bu nurun arxasında gizlənən, əgər varsansa, ədalətini göstər. Bizim də haqqımızı ver! Canımızı isitdiyin kimi könlümüzü də isit. Ailəmi qorumaqda mənə yardım et, məni ailəm qarşısında üzüqara eləmə. Gücsüzün haqqını güclüyə yedirmə!.. Suyu çəkilmiş yuvasına girdi. Anbar dağılmış, azuqə zay olmuşdu. Qarışqalar daşıdıqlarını yığmağa bir yer tapmayıb gətirdiklərini yenidən eşiyə çıxarırdı. Dərhal işə qarışmağın vaxtıydı, yoxsa ailə onu evsiz görüb tərk edə bilərdi. Hamını toplayıb dayanmadan dəhlizləri, anbarları, cığırları təmizlətdi. Amma axşamüstü göy yenə kükrədi. Şimşək çaxdı, qara buludlar yenidən meşənin üstünü alanda haray çəkdi ki, bütün ailə palıdın koğuşunda yağış tutmayan yerdə cəmlənsin. Bu gecə dünənkindən də güclü leysan oldu. Yanğından sonra ağaclar məhv olduğundan yaz yağışları həmişə belə təhlükəli olurdu – cavan ağacların çətiri yuvanı yağışdan qorumağa yetmirdi. Qətiləşdirdi ki, səhər açılar-açılmaz ailəni o taya keçirsin və etibarlı bir yerdə ailəyə yuva qursun, – “Ölmək ölməkdir, xırıldamaq nə deməkdir ?! Bu cür zəhmətkeş, qədirbilən ailəni naümid qoymaq günahdır. Həm də vaxta az qalıb”... – sinəsini oxşayıb əllərini yaladı. Qızmar günəşin isti nəfəsini duyanda işçi qarışqalar tənbəl-tənbəl ağacın koğuşundan çıxıb ətrafa səpələndilər.
Aradan azca vaxt keçmişdi, gözətçi qarışqa xəbər gətirdi ki, çayın sahilindəki qoca palıdı sel aşırıb, çayın bəndi yarılıb, çay səmtini dəyişib və meşəni su basıb. Başqa bir qarışqa gəldi ki, çay quruyub, balıqlar xırda gölməçələrdə partlaşa-partlaşa qalıblar.
Sahilə yüyürdü. Gördüyü mənzərədən əllərini gəmirdi. Gördü ki, çayın başındakı iri qayadan daha su gəlmir, çayın yerində çınqıldan başqa əlamət qalmayıb. Günəş çayın yatağını qurutmuş, ölü balıqlar çaylaqla bir olmuşdur. Az bir qismi də xırda gölməçələrə sığmadığından partlamaya düşmüşdülər. Quşlar balıqlara daraşmışdılar.
Ana qarışqa car çəkdi, – O biri sahilə keçirik!.. Çaylağın ortasına çatanda ürkək-ürkək çayın həmişə töküldüyü iri sal qayaya baxdı, – “Bu çay bir də axmaz...” – təmkinlə ailəni durdurdu, – Hər kəs qarnını balıqla doyursun. Dörd gün işləməyəcəksiniz. Bacardıqca çox yeyib yeni yuvamızı qurmaq üçün var gücünüzü toplamalısınız! Qarışqa sürüsü balıqlara cumdu. O isə həsrətində olduğu meşəyə bir an tez qovuşmaq üçün o taya tələsdi.
Eynən anasının dediyi kimi qarışqa cənnətiydi bura. Gül-çiçəyin qoxusundan başı hərləndi, baxdı ki, qurd-böcək əlindən tərpənmək olmur burda. Qarşısına bir işçi qarışqa çıxdı. “Bəlkə də eyni soydanıq” düşündü, – Mən ailənizin başçısıyla görüşməliyəm, özüm qarşı sahildənəm... Qarışqa lal-dinməz qabağa düşdü, onu iri cökə ağacının dibində yerləşən yuvalarına gətirdi, ana qarışqanı gözətçiyə təhvil verib yenidən gözdən itdi. Yuvanın sahibi onu mehribanlıqla qarşıladı. Ana qarışqa əcdadlarının bu meşədən olduğunu, o biri taydakı vəziyyətdən danışdı, yaxınlarda bir yerdə yuva salmaq istədiyini dedi.
– Xoş gəlib, səfa gətirmisiniz. Ürəyiniz istəyən yerdə yuva qura bilərsiniz. Burdakı bütün qarışqa ailələri bir-biriylə qohumdurlar və çox mehriban keçinirik. Yuva qurmaq üçün nə qədər istəsən köməkçi də verə bilərəm... – ev sahibi çox lütfkar idi.
– Sağ olun ki, belə mehribansınız. Yuvanı qurmağa gücüm kifayət qədər var... – anası demişdi ki, heç vaxt ailənin, yaxındakı yuvaların ana qarışqaları ilə təmasına imkan vermə. Erkəklər yoldan çıxa bilər, işçi qarışqalar gen yuvaya şirnikib səni tərk edə bilərlər. Xeyli aralıda yuva üçün geniş çətiri olan yaşlı cökəni seçdi. Ağacın başına dırmandı. Burdan gəldiyi meşə, çaylaq əl içi kimi görünürdü. Çaylaqda balıqlara daraşmış şad-xürrəm ailəsini fəxrlə seyr elədi, fərəhlə köks ötürdü, – “Ey Günəşin sahibi, sənin qüdrətini gördüm. Demək ki, balıqlar təkcə suda güclü və qorxunc olurmuş. Neçə ki sudadırlar, qarışqalar onların yemidir, sular çəkilincə də özləri qarışqalara yem olurmuşlar. Anam doğru deyirmiş, – “Kimsə bugünkü gücünə və üstünlüyünə güvənməməlidir. Çünki kimin kimi yeyəcəyinə suların axını qərar verir”... Gün vurduqca ana qarışqa cuşa gəlir, dişilik qoxusunu özü də duyurdu. Ailəni toplayıb yeni yuvanı qurmağın, sonra da yeni övladları dünyaya gətirməyin vaxtı idi. Canından artıq sevdiyi ailəsinə qoşulmaq üçün sevincək çaylağa tələsdi...
27 oktyabr 2015-ci il
- 333
iyul 2022, Rəşid B.
Üç fədakar
Sabir Etibarlı
Dünyanın üç müxtəlif yerindən, üç fərqli zamandan üç insan bir araya gətirilmişdi. Antik Çindən sərkərdə Konqzi, orta əsr Avropasından gənc qadın İzabella və müasir dövrdən......
Sevimli bir eşq hekayəsindən
Aqşin Mustafa
Ətrafı mühafizəçilərlə dolu olan Amerika Birləşmiş Ştatlarının prezidenti maşınına mindi və alxa qoltuqda oturdu. Qaranlıq bir səhər idi. Heç kim bir kəlimə də danışmamışdı. Bir......
Azərbaycan
Hüseynova Şümşəd
Vətən... Bəziləri üçün sadəcə kəlimə ola bilər, fəqət mənim varlığımdır. Bu hiss hələ uşaq yaşlarımdan mənim qanıma işləmişdir. Elə o, zaman anladım məgər mən vətənə......
《Bir Türk Millətçisinin Stalinlə İxtilal Xatirələri》
Hüseynova Şümşəd
Bir müddət əvvəl Məmməd Əmin Rəsulzadənin "Bir Türk Millətçisinin Stalinlə İxtilal Xatirələri" adlı kitabın bitirdim. Kitab oxuyan zaman kitabı yazmağı sevməməyimə rəğmən bu kitabı qeydsiz......
Yanılacaqsan
Hüseynova Şümşəd
Bir yaz axşamı Ay işığında görsəm üzünü, duysam səsini. Kim deyər bezmişəm nur camalından. Ay mənim, bəxtimin qara taleyi. Səni sevmişdim günəşli bir gün, necə......
Sınaq
Səma Seyid
Səbinə adlı əxlaqlı və tərbiyəli xanım vardı. Birinci övladını dünyaya gətirməyə -ana olmağa hazırlaşırdı. Ancaq bu dövr onun üçün elədə asan keçmirdi. Yaşadığı ailədə çoxlu......
Hər kəs öz yoluna...
Hüseynova Şümşəd
İnsanlar niyə ürəyindən keçənləri olduğu kimi dilinə gətirə bilmirlər? Niyə pis olsaq belə "yaxşıyıq" deyirik? Niyə qorxuruq düşündüklərimizi deməyə? Birini sevirik, ancaq qorxuruq deməyə. Birindən......
Təsadüf (hekayə)
Hüseynova Şümşəd
Həyat necə qəribədir heç düşünmüsünüz? Hər gün hər birimiz səhər dururuq və bir sıra məqsəd və məcburiyyətlərimiz üçün yol gedirik. Hər, axşam isə həmin yolu......
Həyat nədir?
Fidan Hüseynova
Həyat sıfırın önünə bir artırmaq deyilmi? Sıfır rəqəminin özü nəyin varlığını bildirir ki? Və yaxud istədiyin qədər sıfırları düz yan-yana nəyin varlığını bildirəcək? Məgər bu......
Acı Tale ( Rəvayət
Zahid Şirinli
Qulaq asın qəmlidir rəvayətim Elə özüm haqqımdadı bu söhbətim Bir gözəli mən sevib aşiq oldum Çalışıb həmişə sevgimə sadiq oldum Varıydı ürəydə sevgi həsrətim Gözümü......