Qıyqacı axan sular

Qıyqacı axan sular
Rəşid Bərgüşadlı
Vələsin başından çayın o üzündəki sıx meşəni həsrətlə seyr edən ana qarışqanın suya kəllə vuran balıqlara gözü sataşanda canını üşütmə bürüyürdü. “Hər şey o yana dursun, ora mənim nənəmin doğma vətənidir. Mən ailəmi ora keçirməliyəm!” – köks ötürür, içini saran qorxudan yaxa qurtarmaq istəyirdi. Anası bu sularda həlak olmuşdu. Böyük Yanğından sonra meşənin ruzisi azalmış, ailənin çox hissəsi məhv olmuşdu. Çay yanğının o biri sahilə adlamasının qarşısını almışdı. Anası yarpağın üstündə o biri sahilə adlamaq istəyəndə balıqlar onu görmüş və suya batırıb udmuşdular. Ta, o vaxtdan çayın səsinə, onun ləm sularına, yırtıcı balıqlara nifrət edirdi. Anasının deməyinə görə çayın o üzündəki meşədə aclıqdan korluq çəkən canlı yoxdur. “Günəşin işığı yarpaqların arasından süzülərək çürüntülü torpağı isitdikcə ətrafa yaşlı meşənin bərəkət qoxusu yayılır. Əsl qarışqa cənnəti elə bu cür olur. Min cür azuqə toplamaq üçün uzağa getmək lazım gəlmir. Elə yuvanın ağzındaca qış üçün azuqəni rahat toplayıb qalan vaxtı əylənirdik” – axırda özü də bu həsrətin qurbanı oldu. İndiysə qarşı meşə onu səsləyirdi. Çayı keçməyə qorxurdu, amma ailənin başçısıydı deyə bu qorxunu başqalarından gizlədirdi. Yuxularında qarşı meşənin hər qarışını gəzib dolanmaqdan doymurdu. Orayla bağlı min cür xəyallar qurur, sıxılanda isə uca vələsin başına dırmanıb gözünü uzaqlara dikirdi.
İy almış milçəklərə gözü sataşanda gözətçiyə tapşırdı ki, yaxında cəsəd var, bikar qarışqalardan göndərsin, görsünlər nədir. Xəbər gətirdilər ki, ölən, çay balığıdır. Suyun üzündə süzəndə sahildəki otluğa düşübmüş, ha çabalasa da suya qayıda bilməyib.
– Hay sal, hamımız balıq yeməyə gedirik! – carçını Çiçəkli Düzə gedənlərin dalınca göndərdi.
...Qarışqa sürüsü balığın cəsədini qoxlaya-qoxlaya dişlərini batırmağa bir yer axtarırdı. O isə hələ də bu bədheybət yırtıcıya yaxın durmağa qorxurdu. Balıq təzə ölmüşdü, hələ xarab olmamışdı. Milçəklər qarışqaların qorxusundan ona yaxın dura bilmirdilər. Qarışqalar balığın dərisini yaralayıb onun ağ ətinə çatanda özünü saxlaya bilmədi, anasının qatili olmuş bu yırtıcıdan qisasını almaq üçün dişlərini qıcadı. İşçi qarışqalar iri bir tikəni onun qabağına qoyub yenidən balığa cumdular. Ana qarışqa tikəni xeyli qoxladı, bir dişləm götürdü və, – “Gözümün odunu alan yırtıcı sənmişsən demək. Düşmən olsan da dadlıymışsan” ... – sonra bütün cəsarətini toplayıb ailəyə qoşuldu.
O gündən sonra balıqlardan qorxmadı və qarşı meşəyə qovuşmaq həvəsi qarşısıalınmaz məqsədə döndü. İndi vələsin təpəsinə dırmaşaraq hansı səmtindən o taya adlamağın mümkünlüyünü saf-çürük edirdi. Qərara gəlmişdi ki, ilk əlverişli havadaca hərəkətə keçsin, özüylə iyirmi-otuz erkək qarışqa götürüb yarpaqla çayın o biri üzünə adlasın. Amma elə o gecə göylər onun planından xəbər tutdu və elə bil onu bu yoldan döndərmək üçün şıdırğı yağış göndərdi. Oduncağı çürümüş palıdın oyuğundan onun yuvasına su dolurdu. Qarışqa ailəsi gecənin qaranlığında yuvadan çıxmağa məcbur idi. Bir-birinin əl-ayağından tuta-tuta gecəni suyla əlləşə-əlləşə qaldılar. Günəş gözünü açanda ana qarışqa gördü ki, ailənin yarıdan çoxu yoxa çıxıb. Sahilə tələsdi. Şax-şüvəl, yarpaqlar üstündə suda boğulmamaq üçün can çəkişən qarışqaların səssiz çarpışmalarından gözləri doldu. Balıqlar yenə şadyanalıq edir, qarışqa ziyafətinin dadını çıxarırdılar.
Geri qayıtdı. Heç nə olmamış kimi ağacın təpəsindən yarpaq gəmirib yuvaya daşıyan ailəsinin zəhmətinə heyifi gəldi. Onu qəhər boğdu, anasının öyüd-nəsihətini xatırladı, – Ana qarışqa dediyin, canından çox ailəsini düşünməlidir. Nə fəlakətlər, nə əzablar adlamış olsan da bir şeyi unutmamalısan, – qışa bir gün qalsa belə ailəni səfərbər etməyi, onun yaşamasını, gələn yaza sağ-salamat çıxmasını təmin etmək sənin birinci borcundur. Ana qarışqa üçün əsl faciə, ailəsinin onu tərk etməsidir”...
Günəşə sarı boylandı, – Ey bu nurun arxasında gizlənən, əgər varsansa, ədalətini göstər. Bizim də haqqımızı ver! Canımızı isitdiyin kimi könlümüzü də isit. Ailəmi qorumaqda mənə yardım et, məni ailəm qarşısında üzüqara eləmə. Gücsüzün haqqını güclüyə yedirmə!.. Suyu çəkilmiş yuvasına girdi. Anbar dağılmış, azuqə zay olmuşdu. Qarışqalar daşıdıqlarını yığmağa bir yer tapmayıb gətirdiklərini yenidən eşiyə çıxarırdı. Dərhal işə qarışmağın vaxtıydı, yoxsa ailə onu evsiz görüb tərk edə bilərdi. Hamını toplayıb dayanmadan dəhlizləri, anbarları, cığırları təmizlətdi. Amma axşamüstü göy yenə kükrədi. Şimşək çaxdı, qara buludlar yenidən meşənin üstünü alanda haray çəkdi ki, bütün ailə palıdın koğuşunda yağış tutmayan yerdə cəmlənsin. Bu gecə dünənkindən də güclü leysan oldu. Yanğından sonra ağaclar məhv olduğundan yaz yağışları həmişə belə təhlükəli olurdu – cavan ağacların çətiri yuvanı yağışdan qorumağa yetmirdi. Qətiləşdirdi ki, səhər açılar-açılmaz ailəni o taya keçirsin və etibarlı bir yerdə ailəyə yuva qursun, – “Ölmək ölməkdir, xırıldamaq nə deməkdir ?! Bu cür zəhmətkeş, qədirbilən ailəni naümid qoymaq günahdır. Həm də vaxta az qalıb”... – sinəsini oxşayıb əllərini yaladı. Qızmar günəşin isti nəfəsini duyanda işçi qarışqalar tənbəl-tənbəl ağacın koğuşundan çıxıb ətrafa səpələndilər.
Aradan azca vaxt keçmişdi, gözətçi qarışqa xəbər gətirdi ki, çayın sahilindəki qoca palıdı sel aşırıb, çayın bəndi yarılıb, çay səmtini dəyişib və meşəni su basıb. Başqa bir qarışqa gəldi ki, çay quruyub, balıqlar xırda gölməçələrdə partlaşa-partlaşa qalıblar.
Sahilə yüyürdü. Gördüyü mənzərədən əllərini gəmirdi. Gördü ki, çayın başındakı iri qayadan daha su gəlmir, çayın yerində çınqıldan başqa əlamət qalmayıb. Günəş çayın yatağını qurutmuş, ölü balıqlar çaylaqla bir olmuşdur. Az bir qismi də xırda gölməçələrə sığmadığından partlamaya düşmüşdülər. Quşlar balıqlara daraşmışdılar.
Ana qarışqa car çəkdi, – O biri sahilə keçirik!.. Çaylağın ortasına çatanda ürkək-ürkək çayın həmişə töküldüyü iri sal qayaya baxdı, – “Bu çay bir də axmaz...” – təmkinlə ailəni durdurdu, – Hər kəs qarnını balıqla doyursun. Dörd gün işləməyəcəksiniz. Bacardıqca çox yeyib yeni yuvamızı qurmaq üçün var gücünüzü toplamalısınız! Qarışqa sürüsü balıqlara cumdu. O isə həsrətində olduğu meşəyə bir an tez qovuşmaq üçün o taya tələsdi.
Eynən anasının dediyi kimi qarışqa cənnətiydi bura. Gül-çiçəyin qoxusundan başı hərləndi, baxdı ki, qurd-böcək əlindən tərpənmək olmur burda. Qarşısına bir işçi qarışqa çıxdı. “Bəlkə də eyni soydanıq” düşündü, – Mən ailənizin başçısıyla görüşməliyəm, özüm qarşı sahildənəm... Qarışqa lal-dinməz qabağa düşdü, onu iri cökə ağacının dibində yerləşən yuvalarına gətirdi, ana qarışqanı gözətçiyə təhvil verib yenidən gözdən itdi. Yuvanın sahibi onu mehribanlıqla qarşıladı. Ana qarışqa əcdadlarının bu meşədən olduğunu, o biri taydakı vəziyyətdən danışdı, yaxınlarda bir yerdə yuva salmaq istədiyini dedi.
– Xoş gəlib, səfa gətirmisiniz. Ürəyiniz istəyən yerdə yuva qura bilərsiniz. Burdakı bütün qarışqa ailələri bir-biriylə qohumdurlar və çox mehriban keçinirik. Yuva qurmaq üçün nə qədər istəsən köməkçi də verə bilərəm... – ev sahibi çox lütfkar idi.
– Sağ olun ki, belə mehribansınız. Yuvanı qurmağa gücüm kifayət qədər var... – anası demişdi ki, heç vaxt ailənin, yaxındakı yuvaların ana qarışqaları ilə təmasına imkan vermə. Erkəklər yoldan çıxa bilər, işçi qarışqalar gen yuvaya şirnikib səni tərk edə bilərlər. Xeyli aralıda yuva üçün geniş çətiri olan yaşlı cökəni seçdi. Ağacın başına dırmandı. Burdan gəldiyi meşə, çaylaq əl içi kimi görünürdü. Çaylaqda balıqlara daraşmış şad-xürrəm ailəsini fəxrlə seyr elədi, fərəhlə köks ötürdü, – “Ey Günəşin sahibi, sənin qüdrətini gördüm. Demək ki, balıqlar təkcə suda güclü və qorxunc olurmuş. Neçə ki sudadırlar, qarışqalar onların yemidir, sular çəkilincə də özləri qarışqalara yem olurmuşlar. Anam doğru deyirmiş, – “Kimsə bugünkü gücünə və üstünlüyünə güvənməməlidir. Çünki kimin kimi yeyəcəyinə suların axını qərar verir”... Gün vurduqca ana qarışqa cuşa gəlir, dişilik qoxusunu özü də duyurdu. Ailəni toplayıb yeni yuvanı qurmağın, sonra da yeni övladları dünyaya gətirməyin vaxtı idi. Canından artıq sevdiyi ailəsinə qoşulmaq üçün sevincək çaylağa tələsdi...

27 oktyabr 2015-ci il

iyul 2022, Rəşid B.

Ənvər Paşa və yaxud Savaş fəsli

Firuz Mustafa

Ənvər Ppaşa və yaxud Savaş Fəsli (iki hissəli tarixi dram) Ə n v ə r P a ş a (İsmayıl Ənvər Paşa) U s m......

Bu gün Sərraf Şiruyənin anadan olduğu gündür.

زائـــور اوستاج

Yaz YazI YazAR YazARLAR Şair doğum günündə məzarı başında doğmaları və yaxınları tərəfindən anılıb. Sərraf Şiruyə 1942-ci il......

Sahib Ağagül Oğlu Sailov 90 Illik Yubileyin Mübarək

زائـــور اوستاج

Yaz YazI YazAR YazARLAR Sahib Ağagül oğlu Sailov 1933-cü il may ayının 15-də Salyan rayonunun Çuxanlı kəndində kolxozçu ailəsində anadan olmuşdur. Orta təhsilini Salyan şəhərindəki......

Murad Məmmədov. Özümün özümə hesabatımdır.

زائـــور اوستاج

Yaz YazI YazAR YazARLAR Gecikmiş Etiraf Bu ömür azalmış, keçilmiş yoldu, Gəncliyə bənd oldum, aldandım əbəs. Dünyaya gəlişim xəbərsiz oldu, Qəfil gedişimi kim biləcək bəs?!......

Bütün titulları adından sonra gəlir.

زائـــور اوستاج

Yaz YazI YazAR YazARALR Bütün titulları adından sonra gəlir Babasına layiq nəvə, atasına layiq oğul, dostlarına layiq dost.... Rəşad Məcid... Təqdimata ehtiyacı olmayan adam. Tanıyan......

Bütün titulları adından sonra gəlir.

زائـــور اوستاج

Rəşad Məcid, yaxud ürəyi dünya qədər genişliyin metafizikası

زائـــور اوستاج

Yaz YazI YazAR YazARLAR Əgər akademik İsa Həbibbəyli bütün tərəflərilə, həqiqətən, dəyərli olan «Bütün yönləri ilə yaradıcı»......

Təvəkkül Goruslu. Qəlbimin başını qisas yalayır.

زائـــور اوستاج

Yaz YazI YazAR YazRLAR Eşq Kanıyam Mən Məcnunam, səhrada eşqə bəzəyəm, Təşnələr yatıran dolu kuzəyəm, Ondan ətirliyəm, ondan təzəyəm, Sevdiyim çiçəyin məkanıyam mən. * *......

Çağdaş Poeziyamızım Sayılıb-Seçilən Nümayəndəsi

زائـــور اوستاج

Yaz YazI YazAR YazARLAR Çağdaş Poeziyamızım Sayılıb-Seçilən Nümayəndəsi Söhbət filologiya elmləri doktoru, professor Mahirə Nağıqızından gedir. Mahirə xanım Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetin beynəlxalq əlaqələr üzrə......

Kirman Rüstəmli. Şeirlər.

زائـــور اوستاج

Yaz YazI YazAR YazARLAR Gəncliyim qayıt Səpildin yollara məndən xəbərsiz, İtirdim mən səni səndən xəbərsiz. Saçlarım ağardı dəndən xəbərsiz, Sən qayıt ömrümə, gəncliyim qayıt, Qol......