- Yazarlıq sənəti. Mövzu və material
- Sima Ənnağı
-
Heç bir təcrübəli yazar əlində tor oturub ilham pərisini gözləmir ki, onu tovlayıb tora salsın və əsər yazmağa ruhlansın. Yazarın həyat təcrübəsi ilə yoğrulmuş təxəyyülü və fantaziyası əsər yazmağa kifayət etmir.
Əsərin mövzusu təyin edildikdən sonra ona aid xeyli material toplanmalıdır. Maraqlansanız, görərsiniz ki, peşəkar yazarların rəflərə, qutulara yerləşməyəcək qədər qeyd dəftərçələri, bloknotları, qovluqları vardır. Bunların hamısı yazarlıq sənətinin xəzinəsidir. Bu dəftərçələrdə yazarlar nə vaxtsa eşitdikləri ifadələri, məzəli və ya dramatik hadisələri, lətifələri, şeirləri, atalar sözünü - nə vaxtsa yazıda tətbiq edilə biləcək minlərlə material vahidini qoruyub saxlayırlar. Az yazar var ki, içindəki hisslərə, beynindəki fikirlərə istinad edərək, oturub birnəfəsə bir roman yazsın. Nəfəskəsici romanların "zirzəmisində" yazarın illərlə topladığı materialdan, məlumatdan zərrələr gizlənir. Müasir Amerika yazarı Çak Palanik qeyd edir ki, müəllif araşdırdığı mövzuya dair ən xırda materialı bloknotuna yazmalı və yalnız bundan sonra topladığı material kütləsindən uyğun olanı seçməlidir.
Yazar həqiqi mənada detal, obraz, söz ovuna çıxır. Və ona lazım olan material vahidini görəndə, eşidəndə, həmən bloknotuna qeyd edir. H ə m ə n. Çünki bir an sonra ovlanmış detal, obraz, hiss və ya söz ya kəsərini itirə bilər, ya da unudular.
Qeyd dəftərçəsində mütəmadi yazmaq ümumən yazı texnikasını cilalayır. Yazar material vahidini kor-koranə bloknotuna yazmır, əksinə, bu vahidlə əlaqəli fikirlərini, assosiasiyalarını, xatirələrini də qeyd edir. Belə bir fikir var ki, hər hansı sahədə peşəkar kimi yetişmək üçün 10 min saat işləməlisən. Yazar da əsasən bloknotuyla, qeydləri ilə işləyir, odur ki, əminliklə deyə bilərik ki, yazarlıq sənəti toplanmış materialların xəzinəsi olan bloknotlardan başlanır.
Piza qülləsi inşaat səhvi üzündən əyildiyi kimi, yazarın səhvi üzündən də əsər "əyilə" bilər. Oxucunun diqqətini kitabın ilk səhifəsindən sonuna qədər saxlamaq üçün mətni zərgər incəliyi və dəqiqliyi ilə yazmaq lazımdır. Hər fikir yerində işlədilməli, hər sözün özünəməxsus kəsəri olmalıdır.
Bədii əsər elmi dissertasiya kimi xətli, hamar yazılmır. Bədii əsər kəskin enişli-yoxuşlu, labirint kimi dolanbac və eyni zamanda hadisələrin məntiqi axınında yazılır. Bu söz və fikir labirintində, süjetin enişi-yoxuşunda azmamaq üçün əsərin planı yazılır - hər fəslin, hissənin öz planı tərtib edilir.
Plan nəyə lazımdır? Bildiyim kimi yazım, deyirlər çox zaman. Amma yazı prosesində bir də görürsən ki, süjet məcrasından çıxıb uçuruma yuvarlanır və günlərlə yazdığın mətn yerlə-yeksan olur. Buna yol verməmək üçün yazı planı göz önündə saxlanmalıdır.
Planda süjetin və qəhrəmanların inkişafı addım-addım yazılmalıdır. Plan əsərin kompozisiyasına uyğun tərtib edilir - özünə ekspozisiyanı, yəni başlanğıcı, süjetin inkişafını, kulminasiya nöqtəsini, hadisələrin nəticəsini daxil edir və qəhrəman da bu hadisələrdə necəsə dəyişir, yenilənir, yaxud əclaflaşır :) - bəli, belə də olur.
https://sima-simacan.blogspot.com/2021/12/2-movzu-v-material.html - 110
fevral 2022, Sima Ə.
Sabir Etibarlı
Dünyanın üç müxtəlif yerindən, üç fərqli zamandan üç insan bir araya gətirilmişdi. Antik Çindən sərkərdə Konqzi, orta əsr Avropasından gənc qadın İzabella və müasir dövrdən......
Aqşin Mustafa
Ətrafı mühafizəçilərlə dolu olan Amerika Birləşmiş Ştatlarının prezidenti maşınına mindi və alxa qoltuqda oturdu. Qaranlıq bir səhər idi. Heç kim bir kəlimə də danışmamışdı. Bir......
Hüseynova Şümşəd
Vətən... Bəziləri üçün sadəcə kəlimə ola bilər, fəqət mənim varlığımdır. Bu hiss hələ uşaq yaşlarımdan mənim qanıma işləmişdir. Elə o, zaman anladım məgər mən vətənə......
Hüseynova Şümşəd
Bir müddət əvvəl Məmməd Əmin Rəsulzadənin "Bir Türk Millətçisinin Stalinlə İxtilal Xatirələri" adlı kitabın bitirdim. Kitab oxuyan zaman kitabı yazmağı sevməməyimə rəğmən bu kitabı qeydsiz......
Hüseynova Şümşəd
Bir yaz axşamı Ay işığında görsəm üzünü, duysam səsini. Kim deyər bezmişəm nur camalından. Ay mənim, bəxtimin qara taleyi. Səni sevmişdim günəşli bir gün, necə......
Səma Seyid
Səbinə adlı əxlaqlı və tərbiyəli xanım vardı. Birinci övladını dünyaya gətirməyə -ana olmağa hazırlaşırdı. Ancaq bu dövr onun üçün elədə asan keçmirdi. Yaşadığı ailədə çoxlu......
Hüseynova Şümşəd
İnsanlar niyə ürəyindən keçənləri olduğu kimi dilinə gətirə bilmirlər? Niyə pis olsaq belə "yaxşıyıq" deyirik? Niyə qorxuruq düşündüklərimizi deməyə? Birini sevirik, ancaq qorxuruq deməyə. Birindən......
Hüseynova Şümşəd
Həyat necə qəribədir heç düşünmüsünüz? Hər gün hər birimiz səhər dururuq və bir sıra məqsəd və məcburiyyətlərimiz üçün yol gedirik. Hər, axşam isə həmin yolu......
Fidan Hüseynova
Həyat sıfırın önünə bir artırmaq deyilmi? Sıfır rəqəminin özü nəyin varlığını bildirir ki? Və yaxud istədiyin qədər sıfırları düz yan-yana nəyin varlığını bildirəcək? Məgər bu......
Zahid Şirinli
Qulaq asın qəmlidir rəvayətim Elə özüm haqqımdadı bu söhbətim Bir gözəli mən sevib aşiq oldum Çalışıb həmişə sevgimə sadiq oldum Varıydı ürəydə sevgi həsrətim Gözümü......