- Yazarlıq sənəti. Mövzu və material
- Sima Ənnağı
-
Heç bir təcrübəli yazar əlində tor oturub ilham pərisini gözləmir ki, onu tovlayıb tora salsın və əsər yazmağa ruhlansın. Yazarın həyat təcrübəsi ilə yoğrulmuş təxəyyülü və fantaziyası əsər yazmağa kifayət etmir.
Əsərin mövzusu təyin edildikdən sonra ona aid xeyli material toplanmalıdır. Maraqlansanız, görərsiniz ki, peşəkar yazarların rəflərə, qutulara yerləşməyəcək qədər qeyd dəftərçələri, bloknotları, qovluqları vardır. Bunların hamısı yazarlıq sənətinin xəzinəsidir. Bu dəftərçələrdə yazarlar nə vaxtsa eşitdikləri ifadələri, məzəli və ya dramatik hadisələri, lətifələri, şeirləri, atalar sözünü - nə vaxtsa yazıda tətbiq edilə biləcək minlərlə material vahidini qoruyub saxlayırlar. Az yazar var ki, içindəki hisslərə, beynindəki fikirlərə istinad edərək, oturub birnəfəsə bir roman yazsın. Nəfəskəsici romanların "zirzəmisində" yazarın illərlə topladığı materialdan, məlumatdan zərrələr gizlənir. Müasir Amerika yazarı Çak Palanik qeyd edir ki, müəllif araşdırdığı mövzuya dair ən xırda materialı bloknotuna yazmalı və yalnız bundan sonra topladığı material kütləsindən uyğun olanı seçməlidir.
Yazar həqiqi mənada detal, obraz, söz ovuna çıxır. Və ona lazım olan material vahidini görəndə, eşidəndə, həmən bloknotuna qeyd edir. H ə m ə n. Çünki bir an sonra ovlanmış detal, obraz, hiss və ya söz ya kəsərini itirə bilər, ya da unudular.
Qeyd dəftərçəsində mütəmadi yazmaq ümumən yazı texnikasını cilalayır. Yazar material vahidini kor-koranə bloknotuna yazmır, əksinə, bu vahidlə əlaqəli fikirlərini, assosiasiyalarını, xatirələrini də qeyd edir. Belə bir fikir var ki, hər hansı sahədə peşəkar kimi yetişmək üçün 10 min saat işləməlisən. Yazar da əsasən bloknotuyla, qeydləri ilə işləyir, odur ki, əminliklə deyə bilərik ki, yazarlıq sənəti toplanmış materialların xəzinəsi olan bloknotlardan başlanır.
Piza qülləsi inşaat səhvi üzündən əyildiyi kimi, yazarın səhvi üzündən də əsər "əyilə" bilər. Oxucunun diqqətini kitabın ilk səhifəsindən sonuna qədər saxlamaq üçün mətni zərgər incəliyi və dəqiqliyi ilə yazmaq lazımdır. Hər fikir yerində işlədilməli, hər sözün özünəməxsus kəsəri olmalıdır.
Bədii əsər elmi dissertasiya kimi xətli, hamar yazılmır. Bədii əsər kəskin enişli-yoxuşlu, labirint kimi dolanbac və eyni zamanda hadisələrin məntiqi axınında yazılır. Bu söz və fikir labirintində, süjetin enişi-yoxuşunda azmamaq üçün əsərin planı yazılır - hər fəslin, hissənin öz planı tərtib edilir.
Plan nəyə lazımdır? Bildiyim kimi yazım, deyirlər çox zaman. Amma yazı prosesində bir də görürsən ki, süjet məcrasından çıxıb uçuruma yuvarlanır və günlərlə yazdığın mətn yerlə-yeksan olur. Buna yol verməmək üçün yazı planı göz önündə saxlanmalıdır.
Planda süjetin və qəhrəmanların inkişafı addım-addım yazılmalıdır. Plan əsərin kompozisiyasına uyğun tərtib edilir - özünə ekspozisiyanı, yəni başlanğıcı, süjetin inkişafını, kulminasiya nöqtəsini, hadisələrin nəticəsini daxil edir və qəhrəman da bu hadisələrdə necəsə dəyişir, yenilənir, yaxud əclaflaşır :) - bəli, belə də olur.
https://sima-simacan.blogspot.com/2021/12/2-movzu-v-material.html - 16
fevral 2022, Sima Ə.
Vüsalə Qələndərli (Sadıqova)
“Müasir dövrdə ailə institutumuzu necə qorumalıyıq?” Ailə sağlam cəmiyyətin və güclü dövlətin təməlidir. Bir binanın təməli necə möhkəm olmalıdırsa, ailənin təməli də elə möhkəm və......
Vüsalə Qələndərli (Sadıqova)
Hər bir xalqın xilaskarlıq tarixinə iz qoymuş tarixi şəxsiyyətləri olur. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev də müasir dünya tarixinə parlaq və silinməz iz qoymuş......
Firuz Mustafa
(qısametrajlı film üçün ssenari) 1. Elman Qasımzadənin yaşadığı ev. Evin qapı və pəncərələri həyətdəki bağçaya açılır. Sadə qaydada döşənmiş otaqlardan biri.......
Firuz Mustafa
Azərbaycan dilində (Firuz Qədimаlı оğlu Mustаfаyеv) nasir, dramaturq, filosof Azərbaycan Respublikasının Əməkdar incəsənət xadimi Həyatı Firuz Mustаfа (Mustafayev Firuz Qədimalı oğlu) 18 fеvrаl......
Ceyhun Fikrət
Bu gün hava çox sərin idi. Amma havanın sərin olmasına baxmayaraq, küçələrdə adamlar gözə dəymirdi. Adətən belə günlərdə məhəllədə yaşayan uşaqların səsindən evdə oturmaq olmurdu.......
Cəmilə Allahverdiyeva
Mən bu gün Sabahı sevəcəyəm... Və sevgi istəyəcəyəm! O məni sevməzsə, Sevgimi verməzsə, O gün, O gün, - sabahı sevəcəyəm! Və gözləyəcəyəm!.. Mən bir sevgi......
Firuz Mustafa
Qısa bioqrafiyası, habelə nəşr edilmiş və tamaşaya qoyulmuş əsərlərinin natamam siyahıs (Firuz Qədimаlı оğlu Mustаfаyеv) nasir, dramaturq, filosof Azərbaycan Respublikasının Əməkdar incəsənət xadimi......
Habil Yaşar
Annotasiya Oxuduqca intizarda qalacağınız bu kitabda gerçək sevgini də yaşayacaq, mübarizliyə də şahid olacaq, eyni zamanda müxtəlif mövzularda dəyərli düşüncələrlə də tanış olacaqsınız. Əsərdə Aytəkin......
زائـــور اوستاج
Yaz YazI YazAR YazARLAR Sən Bu Xalqın Dayağı (Ulu Öndər Heydər Əliyevə) Sən bu xalqın dayağı, Sən tarix yazan insan. Qəmi taleyimizdən Əbədi pozan insan.......
زائـــور اوستاج
Yaz YazI YazAR YazARLAR Müstəqilliyimizə Salam, xoş gəlmisən, müstəqilliyim. Səni elə-belə gətirmədik biz... Aldıq yağılardan, bu şanlı Yurdu, Səni yaşadacaq, bizim sevgimiz. Amalın günəşdi, od......